Machinist Versteegt had een hobby waar muziek in zat, en hij had er
alles voor over om DIE eruit te halen.
(van een onzer verslaggevers)
|
De Rijn had geen geheimen meer voor hem. Hij kende Baden en Basel net zo goed
als Bodegraven, zijn woonplaats. De schoonheid van de hangende wijngaarden op
de steeds van kleuren wisselende heuvels en de sombere ban van de kasteelruïnes
boven de ruige rotsen gingen aan hem voorbij.
Onder zijn monsterend oog zongen de machines van zijn schip het lokken van de
Lorelei-nimf stuk. Er zat voor machinist Hans Versteegt geen muziek meer
in de Rijnvaart.
|
Hij droomde nog maar van een ding zijn hobby. Als kleine jongen al, had hij
zich sterk aangetrokken gevoeld tot alles wat met elektriciteit te maken had
en, knutselend aan radio's, had hij het plan opgevat, een elektronisch orgel
te bouwen. Geen publicatie over zulke instrumenten sloeg de heer Versteegt
over en in zijn vrije uren vlocht hij kransjes van draad met spoelen,
condensatoren, schakelaars en buisjes.
Tot hij een idee kreeg ... ....
|
Dat was in 1952. Hij aarzelde geen ogenblik toen hij een baan aan de wal kon
krijgen: weg met het rusteloos reizen , weg uit de nauwe scheepskajuit. Meer
tijd en meer ruimte voor zijn liefhebberij.
|
Maar het nieuwe leven viel niet mee.
Zijn werkkring liet hem al evenmin veel vrije tijd en het materiaal dat
hij - voorlopig vruchteloos - gebruikte, slokte handenvol geld op.
Nachtenlang werkte hij of hielden berekeningen hem uit zijn slaap. Zoals het
rooster in een radiobuis langzaam gaat gloeien als de stroom wordt ingeschakeld,
zo kwam Versteegt de realisering van zijn plan steeds helderder voor ogen. Er
zijn verschillende systemen om elektronische muziek op te wekken. De
grondgedachte is meestal, dat men een wisselstroom toelaat in een circuit,
waarin een spoel, een triodenbuis en een condensator zijn opgenomen. Door de
relatie te wijzigen, die er bestaat tussen spoel en condensator, verandert het
aantal perioden van de stroomfrequentie. Deze elektrische trilling binnen de
stroomkring wordt omgezet in een mechanische, door middel van een membraan
of luidspreker.
|
Wat de meeste musici afschrikt in een elektronisch orgel is wel de "schakelklik",
waarmee een toon begint als een toets wordt aangeslagen. De hobby van de
heer Versteegt nu was wel zo praktisch gericht, dat hij er zich niet aan
waagde, omwille van de nadelen van de bestaande systemen, een nieuw orgel
uit te denken.
Maar hij zag de mogelijkheden, het storende "chor-effekt" uit te bannen
waardoor de kille klankkleur aanmerkelijk warmer werd.
In 1957 had bij die mogelijkheid, in theorie nog steeds, gerealiseerd. Maar
toen bleek het moeilijk, de muziekhandelaren en fabrikanten van instrumenten
voor zijn vinding te interesseren.
|
Hij klopte aan tientallen deuren en vond er steeds een nieuwe teleurstelling:
Versteegt had mooi praten maar men geloofde hem eenvoudigweg niet.
Een neonbuisje als schakelelement, dat was te simpel !. Maar de oud-machinist
was overtuigd van zichzelf en aan die overtuiging offerde hij zijn baan en
daarmee zijn inkomen. Men vorderde hun (dienst)woning op en daarmee stond
hij - met lege handen - op straat. Hij trok bij zijn ouders in en zijn
vrouw ging terug naar haar moeder.
Even leefde de hoop weer op toen iemand hem zei: "Doorgaan. Ik breng die orgels
aan de man en weet wel een weg om ze zelf te fabriceren ook.". Maar al gauw
bleek, dat dat aanbod niet gevoed werd door altruisme....
|
Toen de nood het hoogst was, raadde een goede vriend de uitvinder aan, zijn
geluk eens te proberen bij de orgelbouwers Vreeken in Bodegraven.
Hoewel aanvankelijk sceptisch, begon men daar in de loop van het gesprek steeds
meer te voelen voor de nieuwe schakelmethode. Hans kreeg twee weken tijd
om een proefschakeling te maken.
|
Precies op de afgesproken tijd stond hij weer voor de fabriek in Bodegraven.
Het onderhoud duurde niet lang: De heer Vreeken, muziekhandelaar die 38
jaar geleden zelf uit liefhebberij orgels ging bouwen, besliste: We gaan
verder bouwen in Bodegraven. Ontwikkelingstermijn anderhalf jaar".
Maar daamee kon de heer Versteegt nog niet op zijn lauweren gaan rusten.
Anderhalf jaar lang werkte bij, samen met Vreeken jr. tot diep in de nacht.
Er werden vele proeforgels gebouwd en getest en steeds meer verbeteringen en
vereenvoudigingen uitgedokterd.
|
Nu is het instrument klaar: Het is bij voorkeur geschikt voor gebruik in
de huiselijke kring. Het heeft een vijfoctaafs, gedeeld klavier maar de
dispositie en klankkleur kunnen vergeleken worden met die van een twee
klaviers import-orgel. Niettemin bedraagt de prijs niet meer dan die van
een goede piano. Het instrument heeft een 17-Watts versterker maar men
kan het volume zo regelen, dat het spel in een aangrenzende kamer niet
hoorbaar is. Met voldoende luidsprekers zou het in een stadion bruikbaar
zijn, maar ook zou men het met een koptelefoon op, 'geluidloos', kunnen
bespelen.
|
De regel, dat de dispositie de prijs bepaalt, gaat voor dit nieuwe
"Eminent"-orgel niet langer op.
|